Integrale veiligheid : meer dan gewenst

Wat gisteren veilig was, is het vandaag misschien niet meer. Wat gisteren als onveilig werd beschouwd, is dat nu niet meer. In een veranderende samenleving valt het op dat degelijke oplossingen niet meer voldoen en dat oplossingen die vandaag bedacht worden, morgen niet meer gelden.

Louis Tobback[1] stelt : ‘ Veiligheid is een recht en is een gegeven dat niemand onberoerd laat. Veiligheid is een noodzakelijke voorwaarde voor het functioneren van de samenleving en één van de belangrijkste toetsstenen voor de kwaliteit van het bestaan geworden. De kwaliteit van het wonen, werken en leven in de gemeente wordt in hoge mate bepaald door het niveau van veiligheid’.

Ik mag stellen dat ‘veiligheid’ een containerbergrip is geworden dat verschillende ladingen dekt en een term waarachter menselijk handelen schuilt gaat en verschillende actoren in de samenleving willen dit handelen kunnen beïnvloeden of veranderen. Om het begrip onveiligheid te beschrijven wil ik de definitie van Hebberecht en Cazaux[2] gebruiken : ‘Onveiligheid is (een kans op) een ongewenste verstoring van de situatie binnen een (deel van) sociaal systeem, die als bedreigend wordt ervaren en/of gepaard gaat met personele (morele, psychische) of materiële schade.’ Deze definitie omvat zowel de objectieve als de subjectieve onveiligheid die ik reeds in een vroegere tekst heb beschreven.

Naast het begrip veiligheid wordt vaak ook het begrip leefbaarheid geplaatst en de twee begrippen kunnen in de context van de definities best in combinatie met elkaar gebruikt worden. De roep naar meer veiligheid brengt maatschappelijke en bestuurlijke veranderingen met zich mee. Deze veranderingen hebben gevolgen voor de werking van de verschillende actoren die bij de veiligheidsproblematiek betrokken zijn, zoals de politie, de brandweer maar ook de administratie, de staat ... Het is de overheid die verantwoordelijk is voor de handhaving van de openbare orde en veiligheid. Als de mensen zich steeds meer onveiliger gaan voelen , komt de legitimiteit van de overheid dan niet in het gedrang? Evolueren we stilletjes aan niet van een verzorgingsstaat naar een veiligheidsstaat?

Meer en meer hoor je praten over integrale veiligheid . In bepaalde steden en gemeenten heb je al schepenen van veiligheid. Naast het begrip integraal, die we uit Nederland hebben laten overwaaien, wordt vaak ook het woord geïntegreerd gebruikt zodat we spreken over een integraal en geïntegreerd veiligheidsbeleid.

Integraal betekent volledig, één geheel uitmakend. Als het één geheel vormt wil dit ook zeggen dat onveiligheid heel wat deelaspecten kent. In het besluit : Veiligheid? Een complex begrip ... in de cursus wordt eveneens gesteld dat veiligheid geen geïsoleerd begrip is : Het staat in voortdurende wisselwerking met sociale, economische, politieke en culturele elementen van de samenleving. Naast deze elementen zou ik nog enkele andere factoren willen toevoegen zoals omgevingsfactoren, menselijke factoren, dader- en slachtofferperspectief ... . Het probleem veiligheid of onveiligheid moet je vanuit deze verschillende deelaspecten benaderen.
Integraal betekent ook dat we ons richten op tal van fenomenen die onder het containerbegrip veiligheid/onveiligheid kunnen gebracht worden. Dit houdt dus een verbreding in van de klassieke samenwerking naar een aantal beleidsterreinen buiten de traditionele bestuurlijke en gerechtelijke actoren.

Een geïntegreerde aanpak verwijst naar de noodzakelijke samenwerking van alle betrokken actoren om te komen tot een gezamenlijke probleemoplossing. Dit wordt in vakliteratuur vaak omschreven als de ‘veiligheidsketen’. Het is een keten met verschillende schakels, waarin elke schakel zijn rol moet kunnen spelen en zijn eigenheid moet kunnen behouden. Het is de bedoeling om die schakels goed aan elkaar te hechten. Daarbij bijzondere aandacht voor de schakels die de term Maatschappelijke Veiligheid binnen een excellente politiezorg omschrijven : Proactie, preventie, voorbereiding, reactie en nazorg.

Om te besluiten mogen we stellen dat veiligheid steeds meer een zaak geworden is van netwerken en partnerships. Het monopolie van politie en justitie wordt meer en meer doorbroken ( zie oa de gemeentelijke administratieve sanctie). Veiligheidsnetwerken zullen dus zo moeten georganiseerd worden dat ze maximaal doeltreffend en effectief zijn. Er moet duidelijkheid zijn over diverse rollen en verantwoordelijkheden. Maar we hebben nog een lange weg af te leggen alvorens dit te kunnen bereiken.

[1] TOBBACK, L., ‘De rol van de het openbaar bestuur bij de integrale veiligheid in Europa’, in MULDER, E. En ZUIDHOF, K., Conferentiebundel integrale veiligheid in Europa, Den Haag, NPI, 1998, 80p.
[2] HEBBERECHT, P. En CAZAUX, G., Integrale veiligheid, onderzoeksgroep criminologie, Universiteit Gent, in opdracht van de Algemene Rijkspolitie, 1997.